Η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 14 Νοεμβρίου και αποτελεί μια παγκόσμια εκστρατεία για την ευαισθητοποίηση για το πρόβλημα του διαβήτη, με σκοπό να ενημερώσει τον κόσμο για τα αίτια, τα συμπτώματα, τις επιπλοκές της πάθησης καθώς και τους τρόπους θεραπείας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Ομοσπονδίας Διαβήτη τα τελευταία τριάντα χρόνια έχει σημειωθεί ραγδαία αύξηση της νόσου, με αποτέλεσμα σήμερα να πάσχουν από αυτήν πάνω από 285.000.000 άνθρωποι, δηλαδή το 6,6% του πληθυσμού της γης, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό αγγίζει το 12% του γενικού πληθυσμού.
Ο διαβήτης είναι μια δια βίου πάθηση , που προκαλεί υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα ενός ατόμου. Εμφανίζεται όταν το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη, ή όταν το σώμα δε μπορεί να χρησιμοποιήσει με αποτελεσματικό τρόπο την ινσουλίνη που παράγεται.
Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας και καθιστά τα κύτταρα ικανά να προσλαμβάνουν γλυκόζη από το αίμα και να τη χρησιμοποιούν για ενέργεια. Η ανεπάρκεια παραγωγής ινσουλίνης, δράσης της ινσουλίνης ή και των δύο, οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα (υπεργλυκαιμία).
Ανάλογα με τη διαταραχή της ινσουλίνης ο ΣΔ κατατάσσεται στους ακόλουθους τύπους:
ΣΔ τύπου Ι ή νεανικός ή ινσουλινοεξαρτώμενος. Στον τύπο αυτό τα παγκρεατικά κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη καταστρέφονται με αυτοάνοσο μηχανισμό (δηλαδή από αντισώματα που παράγει ο ίδιος ο οργανισμός). Αφορά κυρίως άτομα νεαρής ηλικίας, η ινσουλίνη λείπει τελείως και ο ασθενείς χρειάζεται από την αρχή θεραπεία με ινσουλίνη.
ΣΔ τύπου ΙΙ ή τύπου ενηλίκων. Χαρακτηρίζεται από αυξημένη αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη με αποτέλεσμα αυτή που παράγεται να μην επαρκεί για να καλύψει της μεταβολικές ανάγκες του οργανισμού. Τα επίπεδα ινσουλίνης μπορεί να είναι φυσιολογικά ή και αυξημένα στα αρχικά στάδια της νόσου και ο ασθενής αντιμετωπίζεται με αντιδιαβητικά δισκία. Σε προχωρημένα στάδια όμως τα παγκρεατικά κύτταρα ανεπαρκούν και γίνεται απαραίτητη η χορήγηση ινσουλίνης ως θεραπεία. Ο τύπος αυτός του διαβήτη χαρακτηρίζεται από κληρονομικότητα. Ο ΣΔ τύπου ΙΙ αποτελεί τη μεγάλη πλειοψηφία που συναντάμε στην καθημερινή ιατρική πράξη.
Διαβήτης της εγκυμοσύνης. Είναι ο ΣΔ που πρωτοεμφανίζεται κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης. Αντιμετωπίζεται με δίαιτα και ινσουλίνη.
Άλλοι ειδικοί τύποι ΣΔ. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ΣΔ που οφείλονται σε φάρμακα, ορμονικές διαταραχές, νοσήματα του παγκρέατος, γενετικά σύνδρομα.
ΑΡΧΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Πολλά από τα πρώιμα συμπτώματα του διαβήτη μπορεί να συγχέονται με άλλες ασθένειες ενώ πολλοί ασθενείς μπορεί αρχικά να παρουσιάζονται ασυμπτωματικοί. Συγκεντρωτικά τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι ⁚
Ξηροστομία
Όταν η γλυκόζη δεν απορροφάται σωστά, η συσσώρευσή της στην κυκλοφορία του αίματος μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση. Αυτό μεταβάλλει την κανονική παραγωγή σάλιου και αυξάνει το αίσθημα της δίψας.
Συχνοουρία
Οι ασθενείς με διαβήτη έχουν αυξημένη ανάγκη ούρησης, επειδή οι νεφροί τους εργάζονται σκληρότερα προσπαθώντας να φιλτράρουν την περίσσεια ζάχαρης από την κυκλοφορία του αίματος. Αυτό μειώνει την ικανότητά τους να διαλύσετε τις τοξίνες και μπορεί να προκαλέσει άλλες δυσκολίες στη λειτουργία του ουροποιητικού τους συστήματος.
Διαταραχές ύπνου
Όταν το υψηλό σάκχαρο στο αίμα δεν ελέγχεται σωστά και εγκαίρως, ένας ασθενής μπορεί να αρχίσει να παρουσιάζει διαρκείς διαταραχές στον ύπνο.
Ο διαβήτης τύπου 2 συνήθως συνοδεύεται από αϋπνία ή κάποιου είδους ανησυχία κατά τη διάρκεια της ανάπαυσης.
Αργή επούλωση
Συχνά ασθενείς με διαβήτη παρουσιάζουν δερματικά έλκη ή πληγές που χρειάζονται πολύ χρόνο για να θεραπευτούν ή δεν θεραπεύονται καθόλου.
Ουρολοίμωξη
Εάν το σώμα σας χάσει την ικανότητά του να χρησιμοποιεί τη γλυκόζη στην κυκλοφορία του αίματος, το ανοσοποιητικό σύστημα γίνεται ασθενές. Αυτό, εκτός από τις αρνητικές επιπτώσεις στα νεφρά, αυξάνει την ευαισθησία στις λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος.
Προβλήματα στα πόδια
Οι ασθενείς με διαβήτη πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην κατάσταση των ποδιών τους. Αυτό το τμήμα του σώματος μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα κυκλοφορίας του αίματος, κατακράτηση υγρών και μια ποικιλία άλλων συμπτωμάτων που προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις με την πάροδο του χρόνου, όπως το διαβητικό πόδι που αναλύεται εκτενέστερα παρακάτω.
Θολή όραση
Η αφυδάτωση που προκαλείται από τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα μπορεί να επηρεάσει την υγεία της όρασής σας. Τα αιμοφόρα αγγεία είναι συχνά κατεστραμμένα και μπορεί να εμφανιστεί θολή όραση ή ακόμα και τύφλωση.
Ξηροδερμία και φαγούρα
Όταν οι ασθενείς αναπτύσσουν διαβήτη τύπου 2, μπορεί να προκληθούν προβλήματα με την κυκλοφορία του αίματος που επηρεάζουν το δέρμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ασθενείς συχνά υποφέρουν από ξηροδερμία ή απώλεια σφριγηλότητας. Το ξηρό δέρμα μπορεί να προκαλέσει φαγούρα και το ξύσιμο των ξηρών σημείων μπορεί να οδηγήσει στο σπάσιμο του δέρματος ή ακόμη και σε μόλυνση. Ένας άλλος λόγος για τη φαγούρα του δέρματος είναι οι μυκητιάσεις, οι οποίες είναι αρκετά συχνές σε άτομα με διαβήτη.
Πολυφαγία
Αν το σώμα δεν παράγει αρκετή (ή καθόλου) ινσουλίνη ή αν δεν ανταποκρίνεται σε αυτή με τον κανονικό τρόπο, δεν μπορεί να μετατρέψει τα τρόφιμα στη γλυκόζη που χρησιμοποιούν τα κύτταρα για ενέργεια. Και αυτό προκαλεί αυξημένη πείνα που δεν σταματά μετά το φαγητό. Στην πραγματικότητα, η κατανάλωση φαγητού κάνει το σάκχαρο του αίματος ακόμη υψηλότερο.
Κόπωση
Ασθενείς με διαβήτη αισθάνονται συνεχώς κουρασμένοι και νυσταγμένοι όλη την ώρα, για τον ίδιο λόγο που πάντα αισθάνονται πεινασμένοι: τα κύτταρα δεν έχουν αρκετή γλυκόζη να χρησιμοποιήσουν για ενέργεια. Η αφυδάτωση που προκαλείται από τη συχνή ούρηση, συμβάλλει επίσης στην αίσθηση εξάντλησης.
Τα κριτήρια για την διάγνωση του διαβήτη σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας είναι:
- Γλυκόζη πλάσματος νηστείας ≥ 126 mg/dl
- Κλασικά συμπτώματα υπεργλυκαιμίας (πολυουρία, πολυδιψία και ανεξήγητη απώλεια βάρους) με τιμή τυχαίας μέτρησης σακχάρου ≥ 200 mg/dl
- Τιμή σακχάρου πλάσματος στις 2 ώρες ≥ 200 mg/dl κατά τη δοκιμασία ανοχής γλυκόζης
Αν με αυτά τα κριτήρια ένα άτομο δεν έχει διαβήτη, το σακχαρό του όμως είναι παραπάνω απ’ ότι θεωρείται φυσιολογικό, τότε το άτομο αυτό έχει Προδιαβήτη.
Τα κριτήρια για τη διάγνωση του προδιαβήτη είναι:
- Διαταραχή γλυκόζης νηστείας (IFG-impaired fasting glucose): τιμές σακχάρου νηστείας πλάσματος 100-125 mg/dl
- Διαταραχή ανοχής γλυκόζης (IGT-impaired glucose tolerance): τιμή σακχάρου πλάσματος στις 2 ώρες 140-199 mg/dl κατά τη δοκιμασία ανοχής γλυκόζης
Αξίζει να τονιστεί ότι η εξέταση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1C) αποτελεί οδηγό για τους διαβητολόγους, εφόσον δηλώνει τον μέσο όρο του σακχάρου τους 3 προηγούμενους μήνες και δεν πρέπει να είναι πάνω από 7.
Ο διαβήτης όταν παραμένει αρρύθμιστος έχει ως αποτέλεσμα την ενδεχόμενη εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών. Αυτές οφείλονται είτε στη βλάβη μικρών αιμοφόρων αγγείων (μικροαγγειοπάθεια), είτε στη βλάβη μεγαλύτερων αγγείων (μακροαγγειοπάθεια).
Οι πρώτες περιλαμβάνουν τη βλάβη του αμφιβληστροειδή χιτώνα του οφθαλμού (αμφιβληστροειδοπάθεια), τη βλάβη των νεφρών (νεφροπάθεια) και τη βλάβη διαφόρων νεύρων του σώματος (νευροπάθεια). Η αμφιβληστροειδοπάθεια είναι δυνατόν να οδηγήσει σε σοβαρή βλάβη της όρασης (έως και πλήρη τύφλωση), εάν δεν διαγνωσθεί έγκαιρα. Για το λόγο αυτό συνιστάται προληπτικός έλεγχος των ματιών όλων των διαβητικών ασθενών κάθε χρόνο από οφθαλμίατρο με βυθοσκόπηση. Η ανεύρεση πρώιμων βλαβών έγκαιρα μπορεί να θεραπευθεί με ακτίνες laser.
Ο διαβήτης σε συνδυασμό με την υπέρταση (πίεση) αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου που οδηγούν σε νεφρική ανεπάρκεια. Οι βλάβες στους νεφρούς από τον αρρύθμιστο διαβήτη μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφή του νεφρού και ανάγκη τεχνητού νεφρού. Για την πρόληψη της λεγόμενης διαβητικής νεφροπάθειας, συνιστάται μια ειδική εξέταση μια φορά το χρόνο (μέτρηση αλβουμίνης ούρων 24ώρου), που μπορεί να αναδείξει έγκαιρα τη νεφρική βλάβη, και μπορεί να αντιμετωπισθεί αρκετά ικανοποιητικά.
Η νευροπάθεια είναι συνήθως ασυμπτωματική, εκδηλώνεται όμως ενίοτε με ποικιλία συμπτωμάτων (συνήθως πρώτα από τα κάτω άκρα), όπως μουδιάσματα, αίσθημα καύσου, τρυπήματος από βελόνες, πόνους, κ.λπ. Η καλή ρύθμιση του σακχάρου και ορισμένα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών.
Οι μακροαγγειακές επιπλοκές αφορούν κυρίως τις αρτηρίες που περνούν από τον εγκέφαλο, την καρδιά ή τα κάτω άκρα, και ενδέχεται να προκαλέσουν αντίστοιχα αγγειακά εγκεφαλικά και καρδιακά επεισόδια (έμφραγμα μυοκαρδίου, στηθάγχη, κ.λπ.) ή περιφερική αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων. Μεγάλες μελέτες έχουν αποδείξει πως η καλή ρύθμιση του σακχάρου του αίματος, η διακοπή του καπνίσματος, η τακτική μυϊκή άσκηση και η χρήση των καταλληλότερων αγωγών για κάθε περίπτωση (εξατομίκευση της αγωγής), είναι σε θέση να μειώσει δραστικά τον κίνδυνο όλων αυτών των επιπλοκών.
ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ
Διαβητικό πόδι είναι μια πάθηση που οφείλεται στον σακχαρώδη διαβήτη και αφορά την αιμάτωση του εν λόγω άκρου. Κατ’ αυτήν επηρεάζεται η αρτηριακή αιμάτωση με αποτέλεσμα τη διαταραχή της αρχιτεκτονικής του άκρου ποδός και πιθανά συνεπακόλουθα τη φλεγμονή και την αυξημένη πιθανότητα για γάγγραινα.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμό Υγείας ορίζει ως «διαβητικό πόδι» το πόδι ασθενούς με σακχαρώδη διαβήτη όταν παρουσιάζει επιπλοκές όπως: εξέλκωση, λοίμωξη των ιστών, ή περιφερειακή νευροπάθεια ή διαβητική αρτηριοπάθεια.
Καθώς αυτός που πρώτος θα εντοπίσει τα συμπτώματα και θα «σημάνει συναγερμό» είναι ο ασθενής, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ο ιατρός είναι να τον εκπαιδεύσει ώστε να είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα πρώτα δερματικά σημάδια εκδήλωσης του σακχαρώδη διαβήτη και να αναζητήσει συμβουλή και θεραπεία.
Τα βασικότερα συμπτώματα, αυτά που θα πρέπει να θορυβήσουν τον ασθενή ώστε να ενεργήσει έτσι είναι: πρησμένο κι ερεθισμένο πόδι, λείο κι ερυθρό πόδι, φουσκάλες ή κάλοι στο πόδι, ξηροδερμία, μελανιασμένο πόδι ή και το αντίθετο (δηλαδή αποχρωματισμός του ποδιού), έλκος ποδιού ή πτώση των τριχών του ποδιού.
Προφυλάξεις αποφυγής προβλημάτων διαβητικού ποδιού
- Περιποίηση των ποδιών καθημερινά, με μαλακό ουδέτερο σαπούνι (όχι αντισηπτικά, όχι betadine ή άλλο) και καλό σκούπισμα ιδιαίτερα ανάμεσα από τα δάκτυλα.
- Χρησιμοποιούμε για την ξηροδερμία μαλακτική κρέμα στις πατούσες και στις πτέρνες, όχι ανάμεσα στα δάκτυλα.
- Καθημερινά “καθρεφτάκι στο πάτωμα” για να βλέπουμε τις πατούσες και την περιοχή ανάμεσα από τα δάκτυλα. Ποτέ δεν βάζουμε παπούτσια χωρίς κάλτσες ή χωρίς να ελέγχουμε το εσωτερικό των παπουτσιών για τυχόν ξένο σώμα. Αποφεύγουμε τις σαγιονάρες που τραυματίζουν τα δάκτυλα.
- Ποτέ δεν αφαιρούμε μόνοι μας τους κάλους. Απευθυνόμαστε πάντα στους ειδικούς (Ποδιάτρους – Ποδολόγους)
- Δεν υποτιμάμε καμία επιπλοκή, βλάβη που πιθανόν αντιληφθούμε στα πόδια μας
- Ποτέ δεν περπατάμε ξυπόλυτοι και χωρίς κάλτσες
- Φοράμε πάντα μαλακά παπούτσια (ειδικά για διαβητικούς) και όχι τακούνια ύψους μεγαλύτερου των 5cm.
- Αποφεύγουμε τις καλτσοδέτες και τις κάλτες με σφικτά λάστιχα.
- Δεν περπατάμε σε κρύες ή πολύ ζεστές επιφάνειες.
- Αν τα πόδια μας είναι κρύα, τη νύχτα φοράμε κάλτσες.
- Στην παραλία ή στη θάλασσα φοράμε παπούτσια θαλάσσης. Δίχως παπούτσια, τα πόδια είναι πιο ευάλωτα στους τραυματισμούς και τις μολύνσεις. Προσοχή χρειάζεται και το καλοκαίρι στην παραλία, όχι μόνο επειδή μπορεί να πατήσουμε κάποιο γυαλί, αλλά και διότι η καυτή άμμος μπορεί να προκαλέσει έγκαυμα στα πέλματά μας.
- Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση αντικειμένων (πχ. κοσμημάτων) στα πόδια.
- Δεν φοράμε καινούργια παπούτσια σε γιορτές ή εκδηλώσεις (Τα καινούργια παπούτσια δεν τα γνωρίζουμε και πιθανόν να τραυματιστούν τα πόδια μας – έλκος των «διακοπών ή του Σαββατοκύριακου»).
- Φοράμε πάντα φαρδιά παπούτσια, έτσι ώστε ακόμα και αν τα πόδια μας πρηστούν, να υπάρχει πάντα αρκετός χώρος.
- Δεν θερμαίνουμε τα πόδια μας σε θερμάστρα, τζάκια και γενικά θερμαινόμενες επιφάνειες.
- Κόβουμε τα νύχια σε ευθεία γραμμή με το δέρμα. Προτιμούμε ακόμα και η απλή κοπή των νυχιών να γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό.
- Ποτέ δεν χρησιμοποιούμε φάρμακα που αφαιρούν κάλους.
- Αποφεύγουμε το κάπνισμα. Το κάπνισμα εμποδίζει το οξυγόνο να φτάσει στα πόδια μας.
- Αν υπάρξει τραυματισμός το τραύμα θα πρέπει να καθαριστεί με φυσιολογικό ορό κι εν συνεχεία να καλυφθεί με καθαρή γάζα μέχρι την επίσκεψη στο γιατρό.
- Εάν κάποιος πάσχει από διαβήτη, πρέπει να εξετάζεται από τον ειδικό γιατρό τουλάχιστον σε Ιατρείο Διαβητικού Ποδιού τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο.
Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή σε συνδυασμό με την καθημερινή άσκηση, καθώς και η διατήρηση του σωματικού βάρους στα φυσιολογικά επίπεδα, μπορούν να συμβάλλουν δραστικά τόσο στην πρόληψη, όσο και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του Σακχαρώδους Διαβήτη. Αρκεί να εντάξουμε αυτές τις συνήθειες στην καθημερινότητά μας αντιμετωπίζοντας την πάθηση με συνέπεια και σοβαρότητα για να συνεχίσουμε τη ζωή μας με ποιότητα.
